Câu đơn là gì? Đây là một khái niệm đã không còn quá xa lạ với chúng ta. Tuy nhiên, không phải ai cũng có kiến thức đủ để hiểu được những khía cạnh quay quanh của loại câu này. Hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây để có thể biết thêm chi tiết về khái niệm, phân loại cũng như cách đặt câu đơn nhé.
Câu đơn là gì?
Câu đơn là câu chỉ có một cụm chủ ngữ và vị ngữ (gọi tắt là cụm chủ vị) tạo thành. Câu đơn diễn đạt một ý tương đối trọn vẹn hoặc có thể không và nó thường được dùng để thực hiện một mục đích giao tiếp nào đó.
Xét về phương diện cấu tạo, câu đơn chỉ có một nòng cột câu. Có nghĩa là, câu đơn chỉ bao gồm thành phần chính là một chủ ngữ và một vị ngữ. Lúc nào, cuối câu đơn luôn phải được kết thúc bằng một dấu chấm câu. Dấu chấm câu có thể là hỏi chấm, chấm than hoặc dấu chấm.
Ví dụ về câu đơn:
Mùa đông sắp đến rồi ( Trong đó, “ mùa đông ” là chủ ngữ, “ sắp đến rồi” là vị ngữ).
Bông hoa này quá đẹp (Trong đó “ bông hoa này ” là chủ ngữ, “ quá đẹp ” là vị ngữ).
Phân loại câu đơn
Câu đơn được chia thành 3 loại đó là câu đơn bình thường, câu đơn rút gọn và câu đơn đặc biệt.
Câu đơn bình thường
Câu đơn bình thường là câu đơn có đầy đủ cả 2 bộ phận chính chủ ngữ và vị ngữ làm nòng cột cho câu.
Ví dụ: Em tôi học lớp 6 (Chủ ngữ là “em tôi”, vị ngữ là “học lớp 6”)
Chiếc túi rất nặng ( Chủ ngữ là chiếc túi, vị ngữ là rất nặng)
Câu đơn rút gọn
Câu đơn rút gọn là dạng câu đơn không có đầy đủ cả 2 bộ phận chủ- vị ngữ chính làm nòng cốt cho câu. Có thể chỉ là, trong một câu, có một bộ phận hay đôi khi là cả 2 bộ phận của câu đều có thể sẽ bị lược bỏ trong khi giao tiếp với nhau. Song khi cần thiết, vẫn có thể hoàn thiện lại các bộ phận đã bị lược bỏ một cách dễ dàng.
Ví dụ đoạn đối thoại sau:
A: Linh ơi, bao giờ phải nộp bài tập vậy?
B: Sáng mai. (Nòng cột chính trong câu này đã bị lược bỏ. Một câu hoàn thiện phải là: Sáng mai, lớp ta phải nộp bài nhé).
Câu đơn đặc biệt
Câu đơn đặc biệt là loại câu chỉ có một bộ phận duy nhất đóng vai trò làm nhiệm vụ nòng cột đồng thời không thể xác định được đó là bộ phận gì trong câu. Không như câu đơn rút gọn, không thể xác định chính xác được bộ phận làm nòng cốt của câu đơn đặc biệt sẽ là chủ ngữ hay vị ngữ.
Câu đơn đặc biệt chỉ có thể hiểu được trong một số bối cảnh giao tiếp cụ thể nếu tách khỏi bối cảnh đó sẽ không còn tư cách của một câu nữa. Thường thì câu đơn đặc biệt sẽ được dùng nhằm mục đích nêu lên một nhận xét về một sự vật hay hiện tượng nào đó hoặc bộc lộ cảm xúc.
Ví dụ về câu đơn đặc biệt:
- Vũ! Vũ ơi! (Kêu bằng tên hoặc gọi ai đó).
- Ôi trời! Em vui quá! (Thể hiện cảm xúc, tình cảm hay thái độ đối với một sự vật hoặc sự việc nào đó).
- Ngày 9/4/1996. Hôm nay mẹ rất vui (Xác định mốc thời gian cụ thể).
- Nắng (Xác định chính xác cảnh tượng đang xảy ra).
- Thủ đô Hà Nội (Xác định địa điểm, nơi chốn).
- Tiếng chuông. Tiếng vỗ tay (Liệt kê loạt sự vật, hiện tượng).
Câu đơn đặc biệt
Cách đặt câu đơn và lưu ý về câu đơn đặc biệt
Dựa vào khái niệm đã được giải thích của ba loại câu đơn, bạn sẽ thấy được sự khác biệt trong chức năng và cấu tạo của chúng. Chính vì thế, việc đặt câu đơn cũng cần hết sức chú ý.
Các để đặt câu đơn
Trước khi tiến hành đặt câu đơn, bạn cần phải xác định chính xác được bộ phận chủ ngữ và vị ngữ của câu nếu bạn muốn đặt một câu đơn bình thường.
Với câu đơn rút gọn thì phải khôi phục được bộ phận nòng cột khi cần thiết.
Và đối với câu đơn đặc biệt thì khó hơn một chút. Trong câu này bạn không thể xác định được bộ phận nòng cốt nhưng lại phải có nghĩa trong một ngữ cảnh nhất định.
Lưu ý về câu đơn đặc biệt
Bạn cần phân biệt rõ ràng câu đơn đặc biệt khác hẳn với câu đảo chủ ngữ và vị ngữ để tránh nhầm lẫn trong trường hợp đặt câu. Cụ thể, câu đơn đặc biệt thường được dùng để chỉ sự việc tồn tại hay xuất hiện.
Trái với câu đơn, câu đảo chủ ngữ vị ngữ thường là câu miêu tả với dụng ý nghệ thuật, đảo chủ vị nhằm nhấn mạnh nội dung câu. Dạng câu đơn rút gọn và câu đơn đặc biệt không được đưa vào chương trình giảng dạy ở cấp bậc tiểu học.
Ví dụ:
- Trên trời, có một đám mây xanh (Câu đơn đặc biệt).
- Đẹp vô cùng ơi Việt Nam (Câu đảo chủ ngữ – vị ngữ).
- Nắng! Nắng! (Câu đơn đặc biệt).
Những điều kiện cần lưu ý khi sử dụng câu đơn
Khi viết hay khi nói bạn cần phải phân biệt được đâu là câu đơn và đâu là câu ghép để biết cách sử dụng nó sao cho đúng.
Các câu đơn đặc biệt và câu đơn rút gọn cần phải sử dụng cho đúng ngữ cảnh. Đặc biệt, cần cân nhắc để sử dụng câu rút gọn sao cho phù hợp. Ví dụ, khi nói chuyện với người lớn mà bạn lại sử dụng câu rút gọn thì trong trường hợp này bạn sẽ trở thành một người vô lễ trong mắt người lớn.
Một số bài tập ôn luyện câu đơn
Bài tập 1
Cho biết câu văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Sau đó hãy tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng:
1) Sự sống cứ tiếp tục trong âm thầm, những bông hoa nảy chồi dưới gốc cây lặng lẽ và kín đáo.
2) Ngày qua ngày, trong làn sương thu ẩm ướt và mưa rây bụi mùa đông, những chùm hoa khép miệng đã bắt đầu kết trái.
3) Dưới tầng đáy rừng mưa nhiệt đới, tựa như đột ngột, những chùm thảo quả đỏ bỗng rực lên, bóng bẩy như chứa nắng, chứa ngọn lửa.
4) Đêm ấy, bên bếp lửa đỏ hồng, cả nhà ngồi trông nồi bánh chưng, chuyện trò đến sáng.
5) Một làn gió nhẹ lướt qua, những chiếc lá lay động như những đốm lửa đỏ, lửa vàng bập bùng cháy.
Lời giải:
1) Câu ghép
Sự sống /cứ tiếp tục trong âm thầm,// những bông hoa /nảy dưới gốc cây lặng lẽ và kín đáo.
2) Câu đơn
Ngày qua ngày, trong làn sương thu ẩm ướt và mưa rây bụi mùa đông, những chùm hoa khép miệng đã bắt đầu kết trái.
3) Câu đơn
Dưới tầng đáy rừng mưa nhiệt đới, tựa như đột ngột, những chùm thảo quả đỏ bỗng rực lên, bóng bẩy như chứa nắng, chứa bùng ngọn lửa.
4) Câu đơn
Đêm ấy, bên bếp lửa đỏ hồng, cả nhà ngồi trông nồi bánh chưng, chuyện trò đến sáng.
5) Câu ghép
Một làn gió nhẹ thổi qua, những chiếc lá lay động như những đốm lửa đỏ, lửa vàng bập bùng cháy.
Bài tập 2
Cho biết câu văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Sau đó hãy tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng:
1) Cờ bay đỏ những mái nhà, đỏ trên những cành cây, đỏ trên những con phố.
2) Cờ bay trên những mái nhà, trên những cành cây cao, trên những con phố.
3) Ve kêu rộn rã vào ngày hè.
4) Tiếng ve kêu rộn rã vào ngày hè.
5) Rừng hoa hồi ngào ngạt, xanh thẫm trên sườn đồi quanh làng.
Lời giải
1) Câu đơn
Cờ bay đỏ những mái nhà, đỏ trên những cành cây, đỏ trên những con phố.
2) Câu đơn
Cờ bay trên những mái nhà, trên những cành cây cao, trên những con phố.
3) Câu đơn
Ve kêu rộn rã vào ngày hè.
4) Câu đơn
Tiếng ve kêu rộn rã vào ngày hè.
5) Câu đơn
Rừng hoa hồi ngào ngạt, xanh thẫm trên sườn đồi quanh làng.
Bài tập 3
Cho biết câu văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Sau đó hãy tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng:
1) Một mảnh lá gãy cũng ngậy mùi thơm ngát.
2) Quả hồi đang phơi mình xòe tròn trên mặt lá đầu cành.
3) Quả hồi phơi mình, xòe tròn trên mặt lá đầu cành.
4) Quả cam như cánh hoa lớn nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
5) Quả cam căng tròn, nằm phơi mình trên phiến lá đầu cành.
Lời giải:
1) Câu đơn
Một mảnh lá gãy cũng ngậy mùi thơm ngát.
2) Câu đơn
Quả hồi đang phơi mình xòe tròn trên phiến lá đầu cành.
3) Câu đơn
Quả hồi phơi mình, xòe tròn trên mặt lá đầu cành.
4) Câu đơn
Quả cam như cánh hoa nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
5) Câu đơn
Quả cam căng tròn, nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
Bài tập 4
Cho biết câu văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Sau đó hãy tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng:
1) Làng quê tôi đã khuất hẳn về xa nhưng tôi vẫn ngoái cổ nhìn theo.
2) Khi nắng ngày chưa tắt hẳn, trăng đã lên cao rồi.
3) Chiều thu, gió thổi nhè nhẹ, hoa sữa thơm nồng.
4) Ánh nắng ban mai trải xuống cánh đồng lúa vàng óng, xua tan đập tan cái lạnh của chớm đầu đông.
5) Làn gió nhẹ nhàng lướt qua, những chiếc lá lay động như đốm lửa vàng, lửa đỏ bập bùng cháy.
6) Nắng lên, nắng màu mỡ gà trên những cánh đồng lúa vàng chín.
Lời giải:
1) Câu ghép
Làng quê tôi đã khuất hẳn về xa nhưng tôi vẫn ngoái cổ nhìn theo.
2) Câu ghép
Khi nắng ngày chưa tắt hẳn, trăng đã lên cao rồi.
3) Câu ghép
Chiều thu, gió thổi nhè nhẹ, hoa sữa thơm nồng.
4) Câu đơn
Ánh nắng ban mai trải xuống cánh đồng lúa vàng óng, đập tan cái lạnh của chớm đầu đông.
5) Câu ghép
Làn gió nhẹ nhàng lướt qua, những chiếc lá lay động như những đốm lửa vàng, lửa đỏ bập bùng cháy.
6) Câu ghép
Nắng lên, nắng màu mỡ gà trên những cánh đồng lúa vàng chín.
Bài tập 5
Hãy tìm và chỉ ra các câu đơn có trong các câu sau:
- Vì không học bài cho nên Hoa đã bị điểm kém trong bài kiểm tra cuối kì.
- Vì trời mưa rất to nên lớp em không phải học thể dục.
- Nếu cô giáo yêu cầu phải học thuộc bài thơ Ngắm Trăng thì em sẽ làm theo lời thầy dặn dò.
- Buổi sáng thức dậy, thấy trời lạnh rét buốt, gió thổi vù vù, em biết là mùa đông đã về thật rồi.
Lời giải:
Câu đơn là câu:
- Vì không học bài cho nên Hoa đã bị điểm kém trong bài kiểm tra cuối kì.
Qua bài viết ở trên, hy vọng sẽ giúp nhiều em học sinh giải đáp được những thắc mắc về câu đơn là gì? cũng như câu đơn có mấy loại? và Cách đặt câu đơn trong Tiếng Việt, giải Bài tập ôn luyện câu đơn,…Hãy cùng đón đọc nhiều bài khác của website chúng tôi để góp phần tích lũy thêm nhiều kiến thức cho bản thân nhé.
Ý kiến bạn đọc (0)